در حرفه آتش‌نشانی گروه‌های حریق انواع و ویژگی‌های متفاوتی دارند به همین دلیلی اطفاء انواع حریق نیاز به آشنایی با خصوصیات آن و مواد مورد نیاز برای خاموش کردن دارد. اما آشنایی با گروه‌های حریق نباید تنها مختص به آتش‌نشان‌ها باشد؛ زیرا در برخی موارد دسترسی به آتش‌نشانی ممکن نیست و شما باید خودتان آتش را خاموش کنید. در این مواقع اگر انواع حریق را نشناسید ممکن است از خاموش‌کننده نامناسب استفاده کرده و سبب گسترش آتش شوید.
برای مثال حریق‌هایی که جزء جامدات هستند، خاموش‌کننده‌های مختلفی دارند؛ اما آب به عنوان ماده اطفاء حریق و ماده بسیار کاربردی‌تر و مقرون به‌صرفه است؛ اما نمی‌توان برای هر نوع حریقی از آب استفاده کرد. هر کدام از خاموش‌کننده‌ها می‌تواند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشد پس بهتر است در ابتدا تمامی موارد را شناخته تا به نحو احسن از آن استفاده کنید. در این مطلب درباره انواع حریق بیشتر توضیح خواهیم داد.
دسته بندی انواع حریق
با توجه به استانداردهای ژاپن و آمریکا می‌توانید چهار دسته و با استاندارد به اروپا و استرالیا عمدتا پنج دسته برای انواع گروه حریق شناسایی می‌شود.
- در دسته‌بندی گروه A آتش‌سوزی به خاطر سوختن مواد پلاستیکی و یا جامد مثل پارچه و کاغذ اتفاق می‌افتد که در این روش شما باید از یک روش اطفاء حریق که عملیات خنک سازی را بتواند به نحو احسن انجام دهد استفاده کنید.
- برای دسته B که عموما به واسطه سوختن مایعات پدید می‌آید شما باید اطفاء حریق را وابسته بر نوع خفه کردن در نظر بگیرید. پس در دسته‌بندی نوع A همانطور که گفته شد خنک کردن و دسته بندی گروه B خفه کردن برای خاموش کردن مورد توجه است.
- در مورد دسته‌بندی گروه C بهتر است برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌هایی که به واسطه انواع گازها و مایعات به وجود می‌آید هستند. برای اطفاء این نوع از حریق مانند دسته B مسدود کردن مسیر نشتی بهترین کار است.
- گروه D آتش‌سوزی به واسطه پتاسیم و انواع فلزات رخ می‌دهد؛ برای خاموش کردن این نوع از آتش از منابعی استفاده می‌شود که علامت خاصی به عنوان ستاره زرد رنگ روی آن مشخص شده باشد.
- در دسته‌بندی گروه E ممکن است آتش‌سوزی به واسطه انواع شوک‌های الکتریکی در وسایل الکترونیکی پدید می‌آید. برای اطفاء این نوع از آتش ابتدا باید جریان برق را از بین ببرند و از آتش‌سوزی و حریق بیشتر جلوگیری به عمل آید.
برای خاموش کردن انواع حریق و اطفاء آن در گروه‌های حریق شما باید به این نکته توجه کنید که چه عملیاتی برای چه نوع حریقی می‌تواند کاربردی باشد. البته مواد خاصی در مدل‌ها و انواع گوناگون وجود دارند که شما بتوانید در گروه‌های حریق از هر کدام از این مواد به راحتی استفاده کرده و حریق مورد نظر را از بین ببرید. البته خاموش کننده پودری، گاز کربنیک، مولد کف و هالوژنه هرکدام روش استفاده خاصی دارد و باید دید ساختار هرکدام به شکلی عمل می‌کند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با پوشش ضد حریق پایه حلالی حجیم شونده و مزایای آن
خاموش کننده های پودری
در مورد خاموش‌کننده‌های پودری همانطور که از نام آن پیداست شما می‌توانید از یک پودر خاص که از مواد شیمیایی برای اطفای حریق ساخته شده استفاده کنید. این نکته را از یاد نبرید که در گذشته برای خاموش کردن حریق‌های متفاوت از خاموش‌کنندهای پودری استفاده می‌شده است. در واقع روال کار به این شکل بوده است که در انواع قوطی و ظروف کاملا متفاوت پودرهای شیمیایی را برا اطفاء حریق جایگذاری میکرد‌ه‌اند.
نمی‌توانید برای تمامی حریق‌ها روش مورد نظر را مورد استفاده قرار داد. البته همانطور که گفته برای انواع حریق این پودرها کارایی خاصی شد ندارد و شما باید از روش‌ها و قواعد خاصی در اطفاء گروه‌های حریق استفاده کنید. در مورد مواد و پودرهای شیمیایی شما پودرهایی مانند فسفات، سولفات و کربنات را برای این نوع پودرها جهت خاموش کردن حریق می‌توانید در انواع قوطی‌های متفاوت مورد کاربرد قرار دهید.
خاموش کننده گاز کربنیک
در مورد خاموش‌کننده‌های گاز کربنیک باید گفت که می‌توان از آن‌ها به شکل‌های دستی و چرخدار استفاده کرد. در حال حاضر برای انواع گروه حریق شاید گاز کربنیک به عنوان یک خاموش‌کننده بسیار کاربردی عمل کند. مزایای خاص و عالی این گازها را شاید به غیر سمی بودن و بی بودن آن بتوان مرتبط دانست. اما شما باید این گزینه را در نظر داشته باشید که به خاطر بالا بودن وزن گاز کربنیک این گاز قادر است به راحتی برای اطفاء حریق عمل کند و می‌تواند به واسطه سنگین وزن بودن خود اکسیژن را از محل خارج کرده و برای خاموش کردن حریق وارد عمل شود.
خاموش کننده‌ای به نام مولد کف
خاموش کننده‌های مولد کف که از یک مایع خاص به وجود آمده است می‌تواند در هنگام برخورد با انواع گروه حریق آتش آن را کاملا از بین برده و هر اشتعال دیگر را نیز خنثی کند. پوششدهی آن به گونه‌ای است که به خاطر وزن پایین و خاص خود می‌تواند به صورت شناور عملکرد خود را برای انواع حریق به نحو احسن انجام دهد. به همین خاطر در گروه اطفاء حریق از این مورد نیز به عنوان یکی از خاموش‌کننده‌های اصلی بسیار استفاده می‌شود. شما به واسطه وزن پایین آن برای خاموشی آتش‌سوزی‌هایی که به واسطه مایعات رخ داده است می‌توانید استفاده کنید.
خاموش کننده هالوژنه
تقریبا عملکرد خاموش‌کننده هالوژنه تا حدود بسیار زیادی شبیه به گاز کربنیک است. به خاطر بالا بودن وزن، انواع مواد خاموش کننده هالوژنه تا حدودی می‌تواند به راحتی انواع حریق را از بین برده و به عنوان یک جانشین اصلی به جای اکسیژن در هوا قرار گیرد. البته نکته کلیدی در مورد استفاده از خاموش کننده‌های هالوژنه در انواع حریق شاید سرعت بالای تبخیر آن باشد. پس بهترین کار این است که شما از این نوع خاموش‌کننده غافل نشوید و در شرایط مناسب از آن استفاده کنید.
انواع آتش سوزی را بشناسید
همانطور که در قسمت‌های قبلی توضیح دادیم، در حرفه آتش‌نشانی آتش و خاموش‌کننده‌های مختلف را در دسته‌بندی‌های خاصی قرار می‌دهند تا بتوانند برای مقابله با آن مواد خاموش‌کننده مناسب را بهتر شناسایی کنند. به عنوان مثال آتش‌سوزی که به واسطه جریان الکتریکی رخ می‌دهد آن را آتش سوزی وسایل برقی در نظر می‌گیرند اما بهتر است بدانید که در مورد بسیاری از آتش‌سوزی‌ها شما نمی‌توانید تمامی آن را در یک گروه قرار دهید.
به همین دلیل هر کدام از آتش سوزی‌های خشک، فلزات، مایعات و گازها به راحتی می‌تواند دسته‌بندی و طبقه‌بندی خاصی را برای خود در نظر بگیرد. البته در برخی از شرایط آتش‌سوزی‌های خشک می‌تواند به پارچه‌های مصنوعی، پشمی، لاستیکی و یا حتی بسیاری از حبوبات و غلات اشاره داشته باشد.
برای اطفاء حریق انواع آتش‌سوزی‌های خشک به واسطه آب می‌توانید این کار را انجام دهید. اما در مورد آتش‌سوزی مایعات شما نیز از دو روش اطفاء حریق می‌توانید استفاده کنید. با توجه به نوع آتش‌سوزی که به صورت کوچک و بزرگ رخ داده باشد، می‌توان از پودرهای شیمیایی و یا مولد کف استفاده کرد. برای سطوح کوچک از پودرهای شیمیایی و برعکس برای سطوح بزرگتر از مولد کف استفاده می‌گردد.
اگر به فکر اجرای پوشش ضد حریق در ساختمان محل کار یا خانه‌تان هستید، پیشنهاد میکنیم که حتما انجام آن را جدی بگیرید؛ در مورد آتش‌سوزی‌هایی که به واسطه وجود انواع گازها به وجود می‌آید، ما به شما پیشنهاد می‌دهیم در ابتدای کار به انسداد مسیر نشتی توجه نمایید تا بتوانید تصمیم بگیرید که بعدا از چه نوع خاموش کننده‌ای می‌توانید استفاده کنید. اما در مورد آتش‌سوزی‌هایی که در گروه فلزات و در دسته‌بندی انواع حریق می‌توان آن را مورد استفاده قرار داد که البته در دسته D قرار گرفته است، شما این اختیار را دارید که از انواع پودرهای خشک استفاده کنید.
مثلث آتش چیست؟
اما برای اطفاء انواع حریق مردم این گونه فکر می‌کنند که چه عواملی را می‌توان از بین برد تا بدین ترتیب به راحتی آتش و حریق مهار گردد. توجه داشته باشید که مثلث خاصی به نام مثلث آتش وجود دارد که شما به واسطه این مثلث می‌توانید انواع مختلف حریق را مشاهده کنید. این مثلث از مواد سوختنی، اکسیژن و گرما تشکیل شده است. حذف هر ضلع از این مثلث می‌تواند سبب خاموش شدن آتش شود. مثلا وقتی دمای محیط را پایین بیاوید می‌توانید باعث جلوگیری از گشترش آتش شوید؛ یا اگر جلوی تماس اکسیژن با مواد سوختی و گرما را بگیرید می‌توانید از گسترش انواع حریق جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با ضوابط آتش نشانی در معماری ساختمان
تجهیزات خاموش کننده دستی
اما برای اطفاء انواع حریق تجهیزات خاصی به عنوان تجهیزات خاموش کننده مد نظر هستند. این تجهیزات وابسته به قیمت، کیفیت و ساختار خود می‌تواند در بسیاری از مکان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. بسیاری از اداره‌ها، کارخانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و مکان‌های گوناگون دیگر باید از تجهیزات خاموش کننده استفاده کنند.
مواد خاموش کننده‌ها
در صورت بروز هر کدام از انواع مختلف حریق در مکان‌هایی مثل ادارات یا مدارس شما باید با استفاده از تجهیزات خاموش کننده هر چه سریعتر به رفع آن بپردازید. در این بین، شاید نام بسیاری از خاموش کننده‌های دستی را شنیده باشید که در یک وزن استاندارد و به صورت لیتری مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته این نوع خاموش کننده را اصولا برای آتش‌سوزی‌های کوچک بیشتر مورد استفاده قرار می‌دهند. جابه‌جایی و حمل آسان از جمله مزیت‌های اصلی خاموش کننده‌های دستی به حساب می‌آید.
خاموش‌کننده‌های دستی که در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد انواع خاصی دارند. این خاموش‌کننده‌ها براساس نوع حریق با مواد مناسب پر شده و مورد استیفاده قرار می‌گیرند. برای مثال برخی از خاموش‌کننده‌ها از آب و هوا یا آب و گازهای مختلف دیگر پر شده‌اند. اما در مورد خاموش‌کننده‌های پودری از انواع پودرهای شیمیایی مانند پودر خشک استفاده می‌شود. در خاموش کننده‌های گازی از مواد هالوژنه و یا دی اکسید کربن نیز استفاده می‌شود. البته خاموش کننده دی اکسید کربن یکی از خاموش‌کننده‌های عالی برای انواع تجهیزات دستی به کار می‌رود و جزء پرکاربردی ترین‌ها به حساب می‌آید.
اسپرینکلر چیست؟
شاید در بسیاری از آتش سوزی‌ها برای اطفاء حریق مشاهده کرده باشید که آتش‌نشان‌ها از یک لوله بلند و طولانی برای خاموش‌کردن حریق استفاده می‌کنند. درون آن آب، دی اکسید کربن همراه با مواد هالوژن وجود دارد و به این لوله بزرگ اسپرینکلر گفته می‌شود. این ابزار در آتش‌نشانی بسیار مورد کاربرد و استفاده قرار می‌گیرد.
در واقع انتقال آب، دی اکسید کربن و مواد هالوژنه در آتش‌سوزی‌های بزرگ توسط اسپرینکلر انجام می‌شود. این ابزار تنها در ماشین‌ها آتش‌نشانی و برج‌های بلندی که به ابزارآلات اطفاء حریق مجهز هستند استفاده می‌شود. جالب است بدانید که شدت انتقال مواد خاموش کننده از اسپرینکلر به قدری زیاد است که یک نفر نمی‌تواند آن را کنترل کند و در زمان اطفاء حریق چند نفر باید اسپرینکلر را در دست بگیرند.
سخن پایانی
آتش سوزی یکی از فرآیندهای بسیار خطرناک است که صددرصد می‌تواند آسیب‌ها و خسارات متعددی را برای افراد به وجود آورد. به همین دلیل است که از دیرباز برای برطرف کردن اطفاء انواع حریق همیشه به دنبال انواع راه‌های کاربردی و مواد خاص بوده‌اند. اگر توجه داشته باشید بسیاری از آتش سوزی‌ها در هر مکانی ممکن است به هر دلیلی رخ دهد. به همین دلیل دسته بندی انواع مختلف حریق باعث می‌شود تا بتوان به نحو اصلا به برطرف کردن آن اقدام نمود. مهمتر از همه از هر نوع خسارات مالی و جانی جلوگیری به عمل آورد.
امروزه با بررسی‌هایی که انجام شده حریق و خاموش کننده‌هایی که برای آن مورد استفاده قرار می‌گیرد در گروه‌های مختلفی قرار گرفته‌اند. این کار سبب شده تا مواد و انرژی کم‌تری برای اطفاء حریق مورد استفاده قرار بگیرد و قبل از این که آتش همه چیز را نابود کند عملیات اطفاء حریق با موفقیت به پایان برسد. البته امروزه در بسیاری از مکان‌ها از تجهیزات دستی نیز استفاده می‌شود؛ چرا که بسیاری از آتش‌سوزی‌های کوچک به راحتی قابل حل هستند.
به همین خاطر اهمیت انواع خاموش کننده مشخص می‌شود. بسیاری از مواد خاموش کننده‌ای که در ساختمان‌ها وجود دارد دارای تاریخ انقضا هستند. مهم‌ترین کاری که برای حفظ امنیت یک ساختمان باید انجام داد این است به این تاریخ‌های انقضا و سلامت بدنه خاموش کننده‌های دستی توجه بسیاری شود.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.