سیستم اطفای حریق گازی، از جمله تجهیزات کنترل و خاموش کردن حریق است که با آزاد کردن گاز در محیط (اکثراً گازهای پاک و بی‌اثر) کار می‌کند. عوامل گازی داخل سیلندرهای سیستمهای اطفا حریق گازی، بی‌بو، بی‌رنگ و نارسانای جریان الکتریسیته هستند و به صورت مایع فشرده شده در سیلندرهای مخصوص نگهداری می‌شوند.
سیستم اطفای حریق گازی، معمولاً در مکان‌ها و مناظر مسقفی کاربرد دارد که دارای حساسیت بالایی هستند و ممکن است اطفای حریق به وسیله آب یا فوم به اماکن و یا وسایل موجود در محیط آسیب برساند. اماکنی همچون موزه‌ها، گالری‌های هنری، محل نگهداری تجهیزات مخابراتی، انبارهای دارو و وسایل پزشکی، مراکز نگهداری اسناد و مدارک قضایی، پست‌های برق، اتاق‌های سرور و یا اتاق‌های کنترل، خزانه بانک، محل نگهداری مایعات قابل اشتعال و …
در سیستم اطفا حریق گازی، اکثراً درصد بسیار ناچیزی در تخریب محیط زیست دارند و این موضوع، پررنگ‌ترین علت محبوبیت آن‌ها برای سازمان‌های جهانی است. ضمناً سیستمهای اطفای حریق گازی اتوماتیک نیز می‌توانند مانند سیستم دستی بسیار کارآمد باشند.
اجزای سیستم اطفای حریق گازی
هر سیستم اطفای حریق گازی حاوی ۳ بخش اصلی است:
۱- منبع یا سیلندر که ماده عامل اطفا حریق درون آن قرار می‌گیرد.
۲- نازل و شیلنگی که ماده داخل سیلندر را به بیرون انتقال می‌دهند که غالباً شیلنگ از جنس برنج ساخته می‌شود تا فشار بالایی را برای تخلیه تحمل کرده و همچنین چکش خواری بالایی داشته باشد. جنس نازل هم باید از آلومینیم دارای استاندارد و ویژگی‌ها و ضخامت مخصوص باشد.
۳- راه انداز سیستم اطفای حریق (دکمه، ریموت، شاسی یا… )
انواع سیستمهای اعلام حریق
سیستم اطفای حریق گازی، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
دسته اول: سیستم اطفای حریق گازی که با استفاده از گاز کربن دی اکسید حریق را مهار می‌کند. در این نوع سیستم اطفا حریق، با توجه به مثلث سوختن، که شامل حرارت یا گرما، وسیله سوختنی و اکسیژن است، با پایین آوردن میزان یکی از اضلاع مثلث یعنی اکسیژن و آزاد کردن مقداری گاز دی اکسید کربن، حریق تا حد قابل توجهی کنترل می‌شود.
البته این روش در کنار عملکرد سریع و آسانش، معایبی هم دارد که از معایب آن، می‌توان به تخریب محیط زیست و همچنین سمی شدن طولانی مدت محیطی که آتش‌سوزی در آن صورت گرفته اشاره کرد. این معایب سبب کاهش محبوبیت این دسته از سیستمهای اطفای حریق گازی می‌شوند.
دسته دوم: سیستم اطفای حریق گازی که به کمک گازهای بی‌خطر و عوامل پاک اقدام به کنترل حریق می‌کند. گازهایی که در این دستگاه‌های اطفای حریق به کار می‌روند، تقریباً بی‌خطر برای محیط ایجاد حریق و سلامت افراد هستند و ضمناً سبب گرمایش زمین و آسیب رسیدن به لایه اوزون هم نمی‌شوند.
ابعاد سیلندرهای این نوع سیستمهای اطفا حریق به علت بالا بودن حجم مورد نیاز گازهای نجیب، بیشتر از ابعاد سیلندر باقی سیستمهای اطفای حریق است. نکته قابل توجه درمورد سیستمهای گاز نجیب این است که مدت زمان عملکرد آن‌ها طولانی است.
بیشتر بخوانید: اقداماتی برای پیشگیری از آتش سوزی ساختمان
گازهای مورد استفاده در سیستمهای اطفای حریق گازی اتوماتیک که به کمک گازهای پاک عمل می‌کنند، شامل ۳ دسته است:
- گازهای نجیب یا گازهای بی‌اثر
سیستمهای اطفا حریق گازهای نجیب، دارای انواع مختلفی هستند که متریال همه آن‌ها از گازهای: آرگون، نیتروژن و کربن دی اکسید است؛ البته بسته به نیاز و شرایط استفاده، میزان آرگون، نیتروژن و کربن دی اکسید آن‌ها متغیر است و عملکرد تمام آن‌ها به شیوه کاهش و یا حذف اکسیژن محیط است. باید توجه داشت که گازهای به کار رفته در سیستمهای اطفا حریق گاز نجیب، به علت داشتن قیمت نسبتاً بالا تنها در استفاده در محیط‌های کوچک و محدود، مقرون به صرفه هستند.
سیستمهای اطفا حریق گازهای نجیب یا بی‌اثر به چهار نوع تقسیم می‌شوند:
- IG01 : سیستم اطفا حریق IG01که تنها از گاز نجیب آرگون تشکیل شده است.
- IG55 : سیستم اطفا حریق IG55که از ترکیب مساوی آرگون و نیتروژن تشکیل شده است.
- IG100 : سیستم اطفا حریق IG100که تنها از نیتروژن تشکیل شده است و عملکرد آن به صورت حذف اکسیژن است. اما لازم به ذکر است که استفاده بیش از حد یا طولانی مدت از آن به علت حذف و جذب کامل اکسیژن، سبب خفگی یا مسمومیت تنفسی می‌شود.
- IG541 : سیستم اطفا حریق IG541از ترکیب گازهای آرگون، نیتروژن و دی اکسید کربن تشکیل شده است. که درصد گازهای موجود در آن به صورت: نیتروژن > آرگون > دی اکسید کربن است.
- گازهای هالوکربنی
این نوع سیستم‌ها به علت زمان کوتاه عملکرد(حدوداً ۱۰ ثانیه) محبوبیت بالایی بین تجهیزات آتش‌نشانی دارند. اما موضوع تاسف‌بار درمورد گازهای هالون موجود در این سیستم‌ها، این است که آن‌ها پایداری بسیار بالایی در لایه‌های بالایی جو دارند؛ پس نمی‌توانند انتخاب مناسبی برای استفاده‌های زیاد و طولانی مدت باشند. سیستم اطفا حریق گازی هالوکربنی، دارای عوامل پاک و بی‌خطر برای انسان و فاقد سموم و عایق جریان برق هستند.
- گاز نوک ۱۲۳۰
نحوه مهار حریق سیستمهای نوک ۱۲۳۰، حذف عامل گرمایشی و به تعویق انداختن ایجاد حریق است. این نوع سیستم اطفا حریق در سیلندرها به صورت مایع وجود دارند؛ اما آزاد شدن آن‌ها به صورت گاز است.
نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق گازی
مکانیسم عملکرد کلی سیستم اطفای حریق گازی به صورت بالا بردن چگالی محیط و پر کردن محیط تحت نظر، رقیق کردن اکسیژن (یکی از سه عامل مهم سوختن)، جذب حرارت و گرمایش و همچنین قطع زنجیره حریق است.
بیشتر بخوانید : انواع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک و کاربرد آن‌ها
میزان خطر گازهای سیستم اطفای حریق گازی برای انسان
بدیهی‌ست که به علت جذب اکسیژن توسط سیستم اطفا حریق گازی، قرارگیری طولانی مدت در معرض گازهای آن، برای انسان بسیار خطرناک است. اما میزان خطرناک بودن هر نوع از سیستمهای اطفا حریق، با توجه به غلظت مواد و گازهای داخل سیلندر آن‌ها متفاوت است.
برای مثال مدت زمان قرارگیری در معرض گازهای سیستم‌هایی که گازهایشان غلظت پایین ۱۰ درصد دارند، ماکسیمم ۵ دقیقه و قرارگیری در معرض گازهای سیستم‌هایی با غلظت ۱۲، ماکسیمم ۵۰ ثانیه تخمین زده می‌شود. البته نکات ایمنی مهمی هم درمورد سیستمهای اطفا حریق گازی هست که باید حتماً آن‌ها را در نظر داشت:
*برخورد یا تماس مایع داخل سیلندر و یا گاز خارج شده از آن به فاصله نزدیک با پوست انسان، می‌تواند موجب یخ‌زدگی شود.
*در صورت قرارگیری در معرض گازهای تازه آزاد شده در فاصله نزدیک و یا برخورد آن‌ها با چشم‌ها، باید فورا‌ً چشم‌ها را با آب سرد شستشو داد و در نزدیک‌ترین فرصت به پزشک متخصص مراجعه نمود.
*باید در هنگام حمل سیلندرهای اطفا حریق نهایت توجه را داشت.
*اکثر گازهای به کار رفته در سیستم‌ها، در دمای بالای ۷۰۰ درجه سانتی گراد تبدیل به هیدروژن فلوراید می‌شوند که البته به علت طراحی این سیستم‌ها در زمان بسیار کوتاهی(حداکثر ۱۰ ثانیه)، میزان هیدروژن فلوراید به حداقل خواهد رسید.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.