با توسعه شهرها و گذر از زندگی سنتی به مدرن، همان‌طور که معماری‌های جدید برای ساختمان‌ها در نظر گرفته شده است، روش‌های جدید برای محافظت از آن‌ها در برابر بلایایی مانند آتش سوزی ایجاد شده. اکنون می‌بینیم که آتش نشانان با استفاده از تجهیزات پیشرفته‌ای برای اطفای حریق تلاش می‌کنند. مهم‌ترین سیستم‌هایی که امروزه برای راحتی کار آتش نشانان و امنیت هر چه بیشتر به کار می‌رود، سیستم‌های اطفای حریقی است که در ساختمان‌ها پیاده سازی می‌شود. اسپرینکلر یکی از این سیستم‌ها است. در این مقاله در مورد این که اسپرینکلر چیست و چگونه به اطفای حریق کمک می‌کند صحبت خواهیم کرد.
اسپرینکلر چیست؟
سیستم اسپرینکلر یک جزء ساده، اما کلیدی و پرکاربرد در سیستم حفاظت از ساختمانهای خانگی یا تجاری در برابر حریق است. این سیستم که در سقف یا دیوارهای جانبی نصب می‌شود، شامل یک منبع آب، یک سیستم لوله کشی توزیع آب و سرهای آب پاش است. هنگامی که حریق تشخیص داده می‌شود، آب به صورت بارانی و به طور خودکار تخلیه می‌شود، البته این سیستم توسط دود فعال نمی‌شود. اسپرینکلر آتش را کنترل یا خاموش می‌کند، همچنین یک سیستم تشخیص و مهار حریق است.
سیستم اسپرینکلر از قرن نوزدهم وجود دارد. این شیوه اطفای حریق اولین بار توسط Hiram Stevens Maxim اختراع شده است. به طور کلی شیوه کار آن این است که آب شهری را با فشار زیاد از لوله‌ها به سری آب پاش خود برساند. سیستم‌های اسپرینکلر در حال حاضر به طور گسترده‌ای در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند و سالانه بیش از ۴۰ میلیون از این سیستم‌ها خریداری و نصب می‌شوند.
انواع سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر آتش نشانی کدامند؟
سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر دارای چهار نوع زیر است:
- لوله مرطوب
در سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر لوله مرطوب، که رایج‌ترین نوع در ساختمانهای مسکونی است، آب سرد تحت فشار در لوله‌ها ذخیره می‌شود و با رسیدن به سطح حرارت از پیش تعیین شده، بلافاصله توسط سرهای آب پاش آزاد می‌شود.
- لوله خشک
سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر لوله خشک، دیرتر فعال می‌شود. از این سیستم معمولاً در ساختمانهای بدون گرمایش و خالی از سکنه‌ای که احتمال یخ زدن لوله‌ها بالا است استفاده می‌شود. گاز نیتروژن یا هوای تحت فشار در این سیستم، به مخزن اصلی آب متصل است. با فعال شدن آتش، هوا از لوله‌ها خارج می‌شود و فشار آن باعث می‌شود آب از طریق لوله‌ها به سمت سرهای آب پاش جریان پیدا کند.
- جاری شونده
در بین انواع اسپرینکلر آتش نشانی، سیستم‌های جاری شونده یا سیلابی معمولاً در مناطقی که خسارت ناشی از آتش سوزی مهم‌ترین نگرانی موجود است، مانند محل بارگیری انبارها و ساختمانهای بلند استفاده می‌شود. در این سیستم‌ها، نازل همیشه باز است. آن‌ها توسط یک زنگ هشدار فعال می‌شوند که دریچه تخلیه آب را باز می‌کند.
- پیش اقدام
سیستم اطفا حریق اسپرینکلر، از ادغام انواع اسپرینکلر لوله خشک و لوله مرطوب ساخته شده است. این سیستم بیشتر در مناطقی استفاده می‌شود، که احتمال آسیب‌های آبی بالا است. در این روش تا زمانی که آتش سوزی تشخیص داده نشود، آبی در لوله‌ها ذخیره نمی‌شود. زمان پاسخگویی پیش اقدام سریع‌تر از سیستم استاندارد لوله مرطوب است.
- آب فوم
در چنین سیستم‌هایی مخلوطی از آب و کنسانتره فوم انبساط کم از آبپاش‌ها تخلیه می‌شود. سیستم‌های آب فوم، در ساختمان‌هایی که مایعات اشتعال‌زا در آن‌ها وجود دارد یا سوله‌های فرودگاه‌ها، کاربرد دارند.
- مه آب
در جنین سیستم‌هایی هدف ایجاد مهی است که گرما را جذب کند. از این سیستم اسپرینکلر در اماکنی که می‌خواهند از آسیب آب جلوگیری کنند یا منابع آبی کمی وجود دارد استفاده می‌شود. اندازه قطرات را می‌توان با تنظیم فشار تخلیه از طریق یک نازل با اندازه دهانه ثابت کنترل کرد که سطح بیشتری را تحت پوشش قرار می‌دهد. سطح کل بزرگتر، انتقال حرارت را تسهیل می‌کند ، بنابراین اجازه می‌دهد تا قطرات آب بیشتر و سریع‌تر به بخار تبدیل شوند. مه حاصل از بخار آب، که گرمای بیشتری را نسبت به آب در واحد زمان جذب می‌کند، به طور مؤثرتری اتاق را خنک می‌کند، بنابراین دمای شعله را کاهش می‌دهد.
در کنار انواعی که نام بردیم، سیستم‌های اتوماتیک اسپرینکلر نیز وجود دارند که معمولاْ در ادارات و مراکز خرید بزرگ از آن‌ها استفاده می‌شود. در حال حاضر اسپرینکلرهای SMART(سرواژه فناوری نظارت همزمان یا Simultaneous Monitoring و ارزیابی و پاسخ همزمان یا Assessment and Response Technology) که از بیش از یک فناوری تشخیص استفاده می‌کنند و باید سریع‌تر واکنش نشان دهند، در حال توسعه هستند.
بیشتر بخوانید : نقش سیستم اطفا حریق در ساختمان هنگام آتش سوزی
سیستم‌های اسپرینکلر چگونه طراحی می‌شوند؟
می‌دانیم که سیستم‌های اطفا حریق تا چه اندازه برای امنیت ساختمان‌ها مهم هستند، بنابراین طراحی آن‌ها باید به صورت مؤثری صورت بگیرد. برای این کار ابتدا باید مساحت ساختمان، کارایی آن و نوع وسایل موجود در آن مشخص شود. چرا که این سه عامل در کنار هم میزان اشتعال‌زایی و سرعت انتقال آتش را مشخص می‌کنند.
سپس باید منطقه طراحی مشخص شود. این منطقه قسمتی از ساختمان است که بیشترین احتمال آتش سوزی را دارد. سپس باید مشخص شود که آیا فشار آب کافی برای این منطقه وجود دارد و آیا آبپاش‌ها می‌توانند به خوبی آب را انتقال دهند یا خیر.همچنین مواردی مانند اصطکاک آب در لوله‌ها هم در طراحی سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر در نظر گرفته می‌شوند. در نهایت با توجه به اصول مهندسی و محاسبات انجام شده، بهترین سیستم پیاده سازی می‌شود. انتخاب نوع سیستم نیز در فاز طراحی صورت می‌گیرد، چرا که ممکن است فاکتورهای مختلف، اجازه استفاده از برخی انواع سیستم اسپرینکلر را ندهد.
لزوم استفاده از سیستم اسپرینکلر
ممکن است برخی تصور کنند هزینه نصب چنین سیستمی بالا است و به صرفه نیست که در ساختمانهای خود از آن استفاده کنند. این نکته را به یاد داشته باشید که امروزه در بیشتر ساختمانهای بزرگ و نوساز از این سیستم یا سیستم‌های اطفا حریق دیگر استفاده می‌شود. در ضمن اگر شما مالک کارگاه‌هایی هستید که امکان اشتعال در آن‌ها بالا است، باید هزینه نصب این سیستم را با هزینه‌ای که در صورت آتش‌سوزی باید برای بازسازی بپردازید مقایسه کنید. در نهایت به این نتیجه خواهد رسید که پیشگیری بهتر است. این سیستم‌ها اگر طبق اصول مهندسی درست پیاده سازی شده باشند، تأثیر بسیار زیادی در کاهش آسیب‌های ناشی از آتش سوزی دارند.
بیشتر بخوانید : شناخت انواع و خاموش کننده‌های آن
سخن پایانی
اکنون که علم و تکنولوژی در کنار هم قرار گرفته‌اند و توانسته‌اند به بشر در ابداع ابزارهای مختلف کمک کنند، می‌توانیم از آن‌ها برای ایجاد امنیت بیشتر استفاده کنیم. قطعاً سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر از این دسته ابداعات بشر است. چرا که آتش همیشه از بلایایی بوده است که انسان به سختی قادر به کنترل آن بوده و اگر امروز که استفاده از مواد شیمیایی و اشتعال‌زا زیاد شده است نتوانیم راه‌های مؤثری برای کنترل حریق داشته باشیم، با مشکلات بزرگ‌تری مواجه خواهیم شد.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.