امروزه تمام کشورها پیشرفت کرده‌اند و فرایند‌های سازمانی آن‌ها بدون کاغذ و کاغذبازی انجام می‌شود. داده‌ها امروزه به فرم اسناد الکترونیک و به صورت سیستمی ذخیره و استفاده می‌شود که این موضوع باعث شده است که مراحل کارهای سازمانی و دولتی کوتاه تر شود. ذخیرۀ این اسناد الکترونیک که حجم بسیار زیادی دارند و روزانه این حجم چند برابر می‌شود، در محل‌های به نام دیتا سنتر یا مرکز داده انجام می‌شود. دیتا سنترها بستری الکترونیکی و یکپارچه هستند که با توجه به تراکنش‌های بانکی و معاملات بسیار زیادی که روزانه انجام می‌شود، نیاز به چنین بستری روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل تعداد این مراکز داده در حال افزایش است.
با توجه به این که این دیتا سنترها و اطلاعاتی که در آن‌ها ذخیره می‌شود، بسیار مهم هستند، حفاظت آن‌ها اهمیت پیدا می‌کند و باید با خطرات و ریسک‌هایی که برای آن‌ها وجود دارد، مطلع بوده و از آن‌ها جلوگیری کرد. خطراتی که این مراکز داده را تهدید می‌کند، خطراتی مانند اتصالی برق، حریق عمقی و سطحی یا از کار افتادن سیستم تهویه هستند که می‌توانند خسارت‌های جبران ناپذیری را وارد کنند.
در این مقاله قصد داریم تا ریسک حریق در دیتا سنترها و روش‌های جلوگیری از این اتفاق ناگوار را بررسی کنیم. تا پایان همراه ما باشید.
دلیل ایجاد حریق در دیتا سنترها
در دیتا سنترها عواملی مانند لوازم الکترونیکی، کابل‌های مختلف، تابلوهای برق، سیستم‌های سرمایشی مختلف و سیستم‌های کامپیوتری بسیار زیادی وجود دارند که هر کدام از این‌ها مستعد حریق بوده و به آسانی ممکن است باعث آتش سوزی شوند. به همین دلیل محافظت از آن‌ها بسیار مهم است. در واقع باید برای جلوگیری از ریسک حریق در دیتا سنترها از سیستم‌های اعلان و اطفای حریق استفاده کرد. همچنین این نوع سیستم‌ها باید به صورت استاندارد و اصولی نصب و اجرا شوند. در ادامه در مورد سیستم‌های اطفای حریق و چگونگی پیاده‌سازی آن‌ها صحبت خواهیم کرد.
اطفای حریق در دیتا سنترها
همانطور که در بخش قبلی توضیح دادیم در مراکز داده عوامل بسیار زیادی هستند که مستعد هستند. حریق در واقع ریسک حریق در دیتا سنترها بسیار بالا است. همچنین توضیح دادیم که آتش سوزی چقدر برای این مکان‌ها خطرناک است و صدمات و خسارت‌های جبران ناپذیری را به آن‌ها و اطلاعاتی که در آن‌ها ذخیره شده‌اند، وارد می‌کند. از این رو باید به شدت از آن‌ها محافظت شده و از پیشرفته ترین سیستم‌ها برای جلوگیری از این حادثه استفاده شود. در این بخش توضیح می‌دهیم اطفای حریق در دیتا سنترها چگونه است؟ چگونه می‌توان ریسک حریق در مراکز داده را کاهش داد و راه‌هایی که برای این کار وجود دارد را معرفی می‌کنیم.
مهم‌ترین نگرانی که در مورد سیستم‌های اطفای حریق در مراکز داده وجود دارد، این است که سیستم مناسب برای آن محیط انتخاب شود و زمان آماده به کار مجدد آن کاهش یابد. در حال حاضر سیستم‌های اطفای آتش بسیار زیادی وجود دارند، اما باید بدانید که تمام آن‌ها برای دیتا سنتر مناسب نیست و باید با توجه عوامل متعددی، یک سیستم متناسب با همان مرکز داده انتخاب کرد.
مهم‌ترین مورد در مورد انتخاب سیستم اطفای حریق برای دیتا سنتر، وسعت این مکان است که می‌تواند یک اتاق سرور کوچک یا یک مجتمع بزرگ مرکز داده باشد. مورد دیگر این است که آیا این دیتا سنتر قبلاً راه اندازی شده یا هم اکنون در مراحل نصب و راه‌اندازی خود است. موارد دیگری نیز وجود دارند که یک کارشناس باید تمام آن‌ها را بررسی کرده و مناسب‌ترین سیستم اطفای حریق برای دیتا سنتر مورد نظر را معرفی کند.
به طور کلی هیچ راهکار جامعی ارائه نشده است، اما پنج روش وجود دارند که تا حدود زیادی می‌توانند از به بار آمدن فاجعه جلوگیری کنند. در ادامه این ۵ روش را نام برده و توضیح مختصری راجع به هر یک خواهیم داد.
بیشتر بخوانید : انواع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک و کاربرد آن‌ها
تجزیه، تحلیل و بررسی خطرات و چگونگی مقابله با آن‌ها
در هر فعالیت و موضوعی، اولین قدم برای جلوگیری از بروز فجایع، اطلاع از خطرات تهدید کننده، ارزیابی آن‌ها و اطلاع از میزان آمادگی در برابر آن‌هاست. ریسک حریق در دیتا سنترها را باید سنجید و تمام جوانب آن را بررسی و ارزیابی کرده و مطلع شد که میزان آمادگی برای مقابله با آن چقدر است. همچنین باید بررسی کرد که در تاثیرات ناشی از توقف دیتا سنتر به موجب خطری مانند آتش سوزی چیست.
خرابی دیتا سنترها یا خاموشی آن‌ها چالشی است که امروزه با آن روبه‌رو هستیم و باید از این اتفاق جلوگیری شود. به طور کلی درصد خاموشی دیتا سنترها به طور سالانه افزایش می‌یابد آتش سوزی سومین دلیل این اتفاق است، اما بیشترین تاثیر را می‌گذارد. در زمان آتش سوزی، یک مرکز داده دچار آسیب‌های جدی می‌شود که زمان متوسط آن برای از بین بردن این آسیب‌ها ۲۵ ساعت است. اما با توجه به اهمیت این مراکز داده و اینکه امروزه تمام کارها به صورت الکترونیک پیش می‌روند، این زمان بسیار زیادی است و باید در ضمن این که تلاش شود از خطراتی مانند آتش سوزی جلوگیری شود، این زمان نیز تا حد ممکن کاهش یابد.
استفاده از روش‌های اطفای حریق بر پایۀ گازهای خنثی
همانطور که گفته شد سیستم‌های اطفای حریق بسیار زیادی وجود دارند که با توجه به هر فضا و نوع کاربری آن می‌توانند متفاوت باشند. اما به طور کلی سیستم‌های اطفای حریق در ۴ دستۀ زیر قرار می‌گیرند:
- سیستم اطفای حریق آبی
- سیستم اطفای حریق با استفاده از گازهای مرطوب
- سیستم اطفای حریق با استفاده از گازهای خشک
- سیستم اطفای حریق با استفاده از گازهای خنثی
طرز عملکرد هر یک از این سیستم‌های اطفای حریق از نام آن‌ها مشخص است. اما با توجه به این که دیتا سنترها اهمیت بسیار زیادی که دارند، توصیه شده است که در آن‌ها از سیستم اطفای حریق با استفاده از گازهای خنثی که دارای مجوز FM و مورد تایید آزمایشگاه‌های UL هستند، استفاده شود.
عامل اطفا کنندۀ حریق در گازهای خنثی، از ۱۰۰ درصد یا ۱۰۰ درصد نیتروژن یا ترکیبی از هر دوی آن‌ها شده است که به اثرات متقابل مواد شیمیایی واکنش نشان نمی‌دهند و حتی آن‌ها را برای سرکوب کردن آتش موثر و فوق‌العاده ایمن می‌سازند. سیستم اطفا حریق با استفاده از گازهای خنثی، در اکثر موارد دارای غلظت زیاد است که برای سرکوب کردن آتش کافی است و در عرض چند ثانیه آن را به طور کامل خاموش می‌کند. در این صورت ریسک حریق در اتاق سرور هم کاهش چشم‌گیری خواهد داشت و هیچگونه خسارتی به تجهیزات و داده‌ها در دیتا سنتر وارد نمی‌شود.
استفاده از سیستم اطفای حریق پشتیبان
در دیتا سنترها کابینت‌های وجود دارد که داخل آن‌ها حجم بالایی از سیم‌ها و کابل‌ها و تجهیزات الکترونیکی قرار گرفته است. به همین دلیل آتش سوزی در داخل این کابینت‌ها به آسانی اتفاق می‌افتد. در واقع می‌توان گفت که بیش از ۶۰ درصد آتش سوزی‌ها در مراکز داده از این رک‌های برق و این کابینت‌ها شروع می‌شود. بنابراین استفاده از یک سیستم اطفای حریق پشتیبان الزامی است حتی اگر از پیشرفته‌ترین سیستم‌ها برای اطفای حریق دیتا سنتر استفاده شده باشد.
کاهش سطح صداهای موجود در مرکز داده
در دیتا سنترها از تجهیزات بسیار حساسی استفاده می‌شود که اگر سطح صدای مرکز داده به ۱۱۰ دسی بل برسد، این تجهیزات آسیب می‌بینند. این اتفاق بسیار نادر است و به نوع درایو دیسک و ساخت آن بستگی دارد.
اما خوشبختانه امروزه تدابیری اندیشیده شده است که باعث شده این اتفاقات به صورت کامل قابل اجتناب باشند و ریسک حریق در مراکز داده تا حد زیادی پایین بیاورد.
بیشتر بخوانید: سیستم اطفای حریق چیست و چگونه کار می‌کند
اکثر سیستم‌های اطفای حریق رده بالایی که با گازهای خنثی کار می‌کنند، به گونه‌ای ارائه شده‌اند که به صدا هیچگونه حساسیتی ندارند. این موضوع باعث شده که صداهای محرک روی سیستم تاثیری نداشته باشند و هارد دیسک‌ها سرورهای ظریف و حساس در صدماتی که این صوت‌ها وارد می‌کنند مقاومت کرده و ضعیف نشوند.
تست کردن سیستم اطفای حریق در دیتا سنتر
کار عاقلانه و منطقی که برای هر نوع سیستم ایمنی باید انجام داد، تست کردن آن در فواصل زمانی مشخص و اطمینان از درست عمل کردن آن است. حال سیستم اطفای حریق نیز یک سیستم ایمنی است و باید به طور مداوم و به خصوص در مراکز داده که از اهمیت بالایی برخوردار هستند، تست شود. نکته‌ای که در این مورد لازم به ذکر است، این است که هیچ گاه برای تست کردن یک سیستم اطفای حریق از آتش استفاده نکنید، زیرا این روش اصلاً درست نیست. به جای آن سناریوهای احتمالی را در نظر گرفته و آن‌ها را بررسی کنید.
همچنین انجام تست‌های فنی به صورت دستی نیز انجام پذیر است که برای این کار تمام کارکنان موظفند برای این که از سطح آمادگی سیستم اطلاعاتی به دست آید، از آن به صورت آفلاین استفاده کنند. پس از این اگر اصلاحات یا اقدامات احتیاطی لازم به انجام بود، باید سریعاً انجام شده و پس از آن نیز تمام مراحل تکرار شده تا اطمینان حاصل شود که این موارد موثر بوده و سیستم اطفای حریق اکنون به درستی با رعایت تمام استانداردها کار می‌کند.
موارد لازم برای سیستم‌های اعلان و اطفای حریق در دیتا سنترها
همانطور که از ابتدای این مقاله بحث کردیم، ریسک حریق در دیتا سنترها به دلیل زیرساخت‌های بسیار حساسی که دارند، بسیار زیاد است و باید تمام مواردی که باعث کمتر شدن این ریسک می‌شوند، رعایت شوند. تا این قسمت مواردی برای کاهش ریسک حریق در اتاق سرور را بیان کردیم که باید حتما رعایت شوند. اما موارد مهم دیگری نیز هستند که مربوط به سیستم‌های اعلان و اطفای حریق دیتا سنترها می‌شوند و لازم است که حتماً رعایت شوند. این موارد به شرح زیر هستند:
- مشخص کردن سیستمی که در دیتا سنتر مورد نظر مناسب باشد و استانداردهای لازم را داشته باشد.
- ارزیابی کردن ریسک حریق در دیتا سنتر، مشخص کردن محیط‌هایی که مستعد حریق هستند و بررسی کردن این که استفاده از سیستم اعلان و اطفای حریق در اتاق سرور چقدر اهمیت دارد.
- استاندارهایی هستند که بر طراحی سیستم‌های اعلان و اطفای حریق حاکم بوده و باید به طور کامل بررسی شوند. همچنین بررسی کردن سیستم‌های اطفای حریق Novec 1230، FM-200T، Inert Gas، Hybrid و Aerosol به صورت تخصصی، یافتن مزایا و معایب آن‌ها و نحوۀ طراحی و محاسبات آن‌ها
- بررسی تخصصی سیستم اعلان و اطفای حریقی که می‌توان از آن‌ها در اتاق‌های سرور شامل پانل اطفای حریق استفاده کرد و همچنین سیستم Air Sampling، سقف و کف کاذب، نوت دتکتورهای مناسب برای فضای اصلی، چیدمان تجهیزات و نحوۀ طراحی آن‌ها
- محاسباتی که با آن‌ها بتوان حجم گاز مورد نظر را چه به صورت دستی و چه با نرم افزار برآورد کرد.
- بررسی سیستم‌های اطفای حریق موضعی که از ان‌ها در داخل رک‌ها استفاده می‌شود به جای Total Flooding و بررسی شرایطی که سازۀ اتاق سرور دارد و نحوۀ طراحی آن
- بررسی پروسه‌ای که پس از تخلیه در سیستم‌های اطفای حریق اتفاق می‌افتد بر اساس بهترین مقادیری که شاخص‌های C و E دارند.
توصیه‌های مهم برای طراحی سیستم‌های اعلان و اطفای حریق در دیتا سنترها
آنجایی که ریسک حریق در دیتا سنترها بسیار زیاد است و این مراکز داده اهمیت زیادی نیز دارند، باید برای آن‌های سیستم اعلان و اطفای حریق به صورت تخصصی طراحی شود. توصیه‌های مهمی برای این کار وجود دارد که در این قسمت آن‌ها را بیان می‌کنیم.
- استفاده از دتکتور حرارتی کابلی یا LHD در ورودی کابل‌ها و در کف کاذب به همراه دتکتور دود برای این که حریق به صورت خیلی سریع و سودمند کشف شود.
- با توجه به این که حریق معمولا از کف یا سقف کاذب شروع می‌شود، باید سیستم اطفای حریقی طراحی شد که به صورت مناسب در کف و سقف کاذب کار شده باشد.
- به جهت کشف سریع حریق باید در طراحی سیستم اطفای حریق دیتا سنتر از دتکتورهای Air Sampling استفاده شود.
- در دیتا سنترها حجم بالایی از گردش هوا وجود دارد و به همین دلیل دتکتورهای معمولی نمی‌توانند پاسخگو باشند. در واقع حریق در ابتدای شروع خود، غلظت دود پایینی دارد و این دتکتورها تنها زمانی حریق را اعلان می‌کنند که دود با غلظت بالا وجود داشته باشد و به مدت ۵ تا ۸ ثانیه پایدار بماند. اما با توجه به این که گردش هوا در دیتا سنترها زیاد است، ممکن است دود در اوایل آتش سوزی به دتکتورها نرسد. حریق نیز همانطور که می‌دانید در همان ثانیه‌های اول بیشترین میزان رشد خود را دارد، از این رو باید از دتکتورهای حساس تری استفاده شود.
سخن پایانی
امروزه تمام اطلاعاتی که رد و بدل می‌شود و به نیاز است که در جایی ذخیره شوند، در دیتا سنترها ذخیره شده و از این این مراکز داده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند. خطرات بسیار زیادی نیز هستند که این اطلاعات را تهدید می‌کند و یکی از این خطرها ریسک حریق در دیتا سنترهاست که بسیار بالا است و بزرگترین خطر برای داده‌ها است و خسارات ناشی از آن نیز جبران ناپذیرند. از این رو در این مقاله در مورد سیستم‌های اعلان و اطفای حریق در دیتا سنترها مطالبی را در اختیار شما همراهان عزیز قرار دادیم که امید می‌رود برای شما مفید واقع شده باشند.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.