اطفاء حریق مجموعه‌ای از اقدامات و عملکردها است که برای مهار و خاموش کردن آتش در نظر گرفته میشود. مقصود اصلی از انجام این کار، در وهله اول حفظ سلامتی افراد و سپس به حداقل رساندن خسارت و جلوگیری از گسترش آتش است. در همین راستا انواع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک برای مکانهای مختلف طراحی شده. باید توجه داشت که در چنین شرایطی، پراهمیت‌ترین مورد جلوگیری از منتشر شدن شعله و اطفاء حریق است. مثلث آتش از ۳ مورد مواد اشتعالزا، اکسیژن و حرارت تشکیل مییابد که برای انجام دادن هرگونه اقدام در راستای خاموش کردن آتش باید حداقل یکی از این ۳ مورد را محدود و کنترل کنید و یا در بهترین حالت از بین ببرید.
با استناد بر بررسی‌های صورت گرفته بطور کلی میتوان از شیوه‌هایی مانند خفه کردن، خنک کردن، نابود کردن مواد شعله‌ور شوند و در نهایت محدود نمودن و کنترل کردن برخی از واکنش‌ها برای بهبود شرایط و مهار آتش استفاده کرد؛ در ادامه به صورت مختصر به بررسی هر یک از این موارد میپردازیم.
بررسی روش خفه کردن
همانگونه که از نام این روش پیداست، برای انجام دادن آن باید از رویه یا سطح شعله‌های آتش را با استفاده از مواد مخصوص کاورینگ یا به عبارت دیگر پوشش دهید تا بدین شکل بتوانید یکی از ارکان مثلث آتش یعنی اکسیژن را حذف کنید. شایان ذکر است که شیوه خفه نمودن آتش فقط و فقط برای برخی حریق‌ها و بعضی شرایط موثر بوده و جواب میدهد. موادی که برای خفه کردن آتش به کار میبرید باید نباید در هوا معلق بمانند از این رو باید وزن آنها از هوا بیشتر باشد تا فرایند پوشش شعله‌های آتش به درستی انجام شود.
بررسی روش سرد کردن آتش
سرد کردن آتش یکی از سبک‌های قدیمی است که تقریباً همه با آن آشنا است. البته این روش در عین قدیمی بودن هنوز منسوخ نشده و همچنان به عنوان یک راه حل اساسی مورد استفاده قرار میگیرد. برای کاهش دمای آتش و سرد کردن آن از آب و گاز کربن دی اکسید بهره‌گیری میکنند.
بررسی روش ایجاد مانع بین آتش و مواد شعله‌ور شونده
در شروع آتش‌سوزی افراد میتوانند با حرکت دادن و جابه‌جا نمودن اجسام و موادی که هنوز آتش آنها را تحت تاثیر قرار نداده تا حد زیادی از انتشار و گسترش شعله‌ها جلوگیری کنند. البته در این عین حال باید شما با استفاده از برخی از مواد و اجسامی که تحت تاثیر آتش قرار نمیگیرند یک دیوار یا مانع بزرگ بین آتش و دیگر قسمت‌ها ایجاد کنید تا بدین شکل آتش در یک محیط محدود بماند و قدرت انتشار و گسترش آن کاهش پیدا یابد.
بررسی روش کنترل کردن واکنش‌های وابسته به هم
آتش میتواند تحت تاثیر برخی واکنش‌ها وابسته به هم و زنجیرهای شدت بگیرد و باعث ایجاد یک فاجعه بزرگ شود. برای کنترل کردن چنین واکنش‌هایی میتوانید از ترکیبات هالوژن و ترکیبات خاص جامد از جمله جوش شیرین استفاده کنید. حائز اهمیت است بدانید که این سبک و شیوه مهار آتش در مقایسه با روشهای قبلی گرانقیمت‌تر بوده و باید هزینه نسبتاً زیادی برای آن در نظر گرفته شود.
بیشتر بخوانید: طبقه بندی مکان‌ها با توجه به خطر حریق و وقوع آتش‌سوزی در آنها
کاربرد سیستم اطفاء حریق اتوماتیک
سیستم اطفاء حریق و اعلام کننده از جمله تجهیزاتی است که وجود آن در ساختمان‌ها و مراکز بزرگ امری حیاتی و غیرقابل چشم‌پوشی است. باید توجه داشت که سیستم اطفا حریق اتوماتیک کاربرد زیادی دارد و از آن با توجه به نوع سیستم در مکانهای متعدد و حساسی استفاده میشود. در واقع این نوع سیستم‌ها در کنار تشخیص و اعلام نمودن آتش سوزی با درنظر گرفتن برخی اقدامات و با انجام دادن برخی کارهای تعریف شده آتش را به صورت اتوماتیک و بدون نیاز به دخالت انسان خاموش می‌نمایند. اهمیت این موضوع باعث شده تا ما در ادامه به بررسی انواع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بپردازیم.
بررسی سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس و کاربرد آن
ماده اصلی در این سیستم در واقع ترکیبی از آب به شکل رطوبت و گاز نیتروژن است. این سیستم به گونهای طراحی شده است که در هنگام کارکرد آن، نیتروژن طی فرایندی آب را تحت فشار شدید قرار داده و آن را به ذرات فوق العاده ریز در اندازه ۱۰ میکرونی تبدیل می کند. سپس ذرات آب با همین گاز ترکیب شده و در نهایت از طریق نازل روی شعله های آتش پخش می‌شوند. در سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس به دلیل استفاده از آب و گاز به صورت همزمان زمینه و شرایط لازم ایجاد میشود تا آتش به تدریج مهار و سرد شود.
شایان ذکر است که این سیستم هیچ خطری برای انسان و محیط زیست ایجاد نمی کند و مهم تر از همه، مواد منتشر شده از نازل‌های این سیستم هیچ تأثیری روی لایه اوزون نمی‌گذارد چرا که در خود اتمسفر در حدود ۷۹ درصد نیتروژن حضور دارد. از دیگر ویژگی‌های این تجهیزات میتوان به عمر مفید طولانی، قابلیت شارژ سریع و عدم نیاز به تمیز کاری قطعات اشاره کرد.
بررسی سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی
در برخی از مکان‌ها به دلیل وجود برخی تجهیزات، مواد و شرایط خاص سیستم اطفاء حریق آبی نمی‌تواند آتش را محدود و خاموش کند و به همین دلیل در چنین مکان‌هایی از سیستمهای گازی بهره گیری میکنند. برای نمونه در مکانهای حادثه‌خیز و مهمی مانند پست‌های برق، محل نگهداری اسناد و مدارک، اتاق کنترل، اتاقهای نگهداری یو پی اس و … از سیستم اطفاء حریق گازی استفاده میکنند.
گاز به کار رفته در این سیستم از نوع هیدروکربن‌های هالوژنه است که در داخل کپسول ذخیره سازی میشود. وزن نسبتا پایین این کپسول‌ها سبب شده تا در نقاط حساسی مانند هواپیما و زیردریایی‌ها که وزن کپسول از اهمیت بالایی برخوردار است، نیز از چنین سیستمی استفاده شود. گاز از طریق نازل‌ها انتشار مییابد و از قطعاتی مانند سوئیچ فشار، شیرهای برقی، شیلنگ های محرک، سیلندرهای پایلوت و … نیز در این سیستم بکارگیری شده است.
شایان ذکر است که مواد داخل کپسول‌ها با مرور زمان خاصیت خود را از دست نمیدهند و کپسول‌ها تا وقتی که طور کامل خالی نشده‌اند به شارژ مجدد نیاز ندارند. همچنین گاز و ترکیبات انتشار یافته از این سیستم هیچ تاثیر مضری بر انسان، محیط زیست و لایه اوزن ندارد.
بیشتر بخوانید: جعبه آتش نشانی چیست؟
بررسی سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب
سیستم اطفاء حریق مه آب که تحت‌عنوان مه پاش نیز شناخته میشود یکی از انواع سیستمهای پیشرفته است که ماده اصلی خاموش کننده در آن، عنصر ارزان قیمت یعنی آب است. در واقع در این سیستم، آب به صورت قطرات بسیار ریز به شکل رطوبت روی شعله های آتش پاشیده می شود. اندازه این قطرات بین ۴۰۰ تا ۱۰۰ میکرون است که سبب خنک شدن و کاهش دمای آتش شده و همچنین از رسیدن گاز اکسیژن و شدت یافتن حریق جلوگیری میکند.
نحوه کارکرد این سیستم به شکلی است که در وهله اول پاشیده شدن مه روی آتش سبب خنک سازی مکان شده و سپس بخار تولید شده از برخورد ذرات آب و آتش سبب خفه شدن محل آتش‌سوزی و رانده شدن گاز اکسیژن میشود. یعنی در واقع لایه رطوبتی ایجاد شده در محل به نوعی از تبادل هوا و نفوذ اکسیژن جلوگیری میکند تا از قدرت آتش به میزان قابل توجهی کاسته شود.
اجزای تشکیل دهنده سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب شامل مرکز کنترل، مخزن نگهداری آب، مخزن گاز هیدروژن، تعدادی لوله و اتصالات مختلف، نازل‌های مخصوص انتشار آب و آشکارساز حریق است.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی
سیستم نامبرده در واقع نوعی آب پاش سقفی پیش رفته است که تحت عنوان شبکه اسپرینکلر شناخته شده و با پاشیدن مقدار معینی آب روی شعله‌های آتش به صورت تدریجی حریق را تحت کنترل در میآورد و در نهایت آن را مهار میکند. باید به این نکته توجه داشت که جهت مجهز کردن مکان مورد نظر به این سیستم می‌بایست یک شبکه لوله کشی به صورت دیواری و یا ترجیحاً به صورت سقفی در آن مکان انجام شود تا بدین ترتیب آب موجود در مخزن از طریق لوله‌ها به قسمت آبپاش یا همان نازل انتقال یابد. معمولاً از این سری از سیستمهای اطفاء حریق در مکان‌هایی مانند پارکینگ، انبار هتل اقامتگاه، مکان نگهداری انواع سوخت و کپسول و … بهره‌گیری میکنند.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی دارای مخزن بزرگ برای تامین آب، پمپ مخصوص آتش نشانی، اسپری آب پاش، شیرهای کنترل است، که تک تک آنها نقش بسیار مهمی در عملکرد این سیستم دارد.
با توجه به نوعی طراحی این سیستم، شبکه اسپرینکلر فقط در مواردی راه‌اندازی و فعال میگردد که حرارت بسیار بالا برود و آتش‌سوزی به صورت شدید رخ دهد. شایان ذکر است که در موارد آتش‌سوزی، آبپاش‌های همه جای مجموعه یا ساختمان فعال نمیشود و تنها آبپاش محل حادثه شروع به کار میکند؛ این امر خود در صرفه‌جویی آب بسیار موثر است.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آیروسل یا همان پودری با بهره‌گیری از پود و گاز شرایط لازم برای خاموش کردن شعله های آتش را فراهم میکند. حسگرهای به کار رفته در این سامانه با تشخیص دادن دود حاصل از آتش دستور فعال شدن کپسول‌های آیروسل را صادر میکنند و در این حالت ذراتی که قطر آنها از بین ۵ تا ۱۰ میکرومتر است با سرعت روی محل آتش سوزی پاشیده شده و بدین ترتیب در مدت زمان کوتاهی آتش مهار و خاموش میشود.
شایان ذکر است که ذرات آئروسل متشکل از کربنات پتاسیم است که تحت تاثیر دمای بالا یک ترکیب خاص از نوع جامد به صورت آیروسل ایجاد میکند. این ماده هیچ خطری برای انسان ندارد و تنها در صورتی از حالت پایداری خارج میشود که واکنش تامین کننده حرارت انجام گردد. معمولاً از این نوع سیستم در اتاق سرور، اتاق ژنراتور، اتاقهای کنترل، صنایع نفت و … به‌کارگیری میکنند.
ماهیت این ماده سبب شده تا هیچ صدمه‌ای به محیط زیست و لایه اوزون وارد نشود. همچنین پاشیدن شدن آیروسل در محیط سبب خفگی افراد نمیشود. شایان ذکر است که این سری از سیستمهای اطفاء حریق به شارژ کردن مجدد و لوله کشی نیاز ندارند.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم
سیستم اطفاء حریق فوم آخرین موردی است که در این مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت. در این سیستم از آب و فوم به صورت ترکیبی در مقادیر استاندارد و معین وجود دارد که توسط نازل روی شعله‌های آتش پاشیده میشود تا بدین ترتیب شرایط لازم برای مهار و اطفاء حریق مهیا گردد. در اصلی فومی که از درون نازل بزرگ پاشیده میشود از محلول آب، مواد فوم و هوا تشکلی شده است. ماهیت این فوم باعث شده تا بعد از خروج بر روی قسمت شعله‌ور فرود بیاید و آن را به طور کامل پوشش دهد تا بدین صورت از ورود هوا و کامل شدن مثلث آتش جلوگیری گردد. علاوه‌بر این باید توجه داشت که وجود محلول آب در این ترکیبات سبب شده تا دمای آتش تحت تاثیر حضور آب به تدریج کاهش یابد و حریق در مدت زمان کوتاهی کنترل شود.
شایان ذکر است این نوع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک کاربرد زیادی دارد و ترکیبات کردن آب و فوم در آن را میتوان در ۳ حالت یعنی پمپاژ فوم، بهره‌گیری از آب و سیستم مخزن انجام داد. معمولاً از این نوع سیستم‌ها به دلیل قدرت بالا در مکانهای حساسی مانند آشیانه هواپیما، مکان نگهداری مواد شیمیایی، مخزن‌های ذخیره سازی نفتی و … به‌کارگیری میشود.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.